در این مقاله قصد داریم به هپاتیت و سیروز کبدی بپردازیم با ما همراه باشید.
کبد، این عضو حیاتی و پرکار بدن، مسئولیت‌های متعددی از جمله سم‌زدایی، تولید پروتئین‌ها و ذخیره انرژی را بر عهده دارد. با این حال، کبد نیز مانند سایر اعضای بدن، می‌تواند در معرض بیماری‌ها و آسیب‌های مختلف قرار گیرد. هپاتیت و سیروز کبدی دو بیماری مهم و مرتبط با کبد هستند که در صورت عدم درمان، می‌توانند عواقب جدی برای سلامتی فرد به دنبال داشته باشند. در این مقاله به بررسی این دو بیماری، ارتباط آن‌ها و اهمیت پیشگیری و تشخیص زودهنگام می‌پردازیم.
آزمایش هپاتیت در منزل
هپاتیت: التهاب کبد
هپاتیت به معنای التهاب کبد است. این التهاب می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد، اما شایع‌ترین علل آن عبارتند از:
- هپاتیت ویروسی: شایع‌ترین نوع هپاتیت است که توسط ویروس‌های خاصی (مانند ویروس‌های هپاتیت A، B، C، D و E) ایجاد می‌شود.
- هپاتیت A و E: معمولاً از طریق آب و غذای آلوده منتقل می‌شوند و منجر به عفونت حاد می‌شوند که اغلب خود به خود بهبود می‌یابد.
- هپاتیت B، C و D: می‌توانند مزمن شوند و در صورت عدم درمان، به مرور زمان باعث آسیب جدی به کبد و پیشرفت به سمت سیروز یا سرطان کبد شوند. این ویروس‌ها معمولاً از طریق خون، تماس جنسی و از مادر به نوزاد منتقل می‌شوند.
- هپاتیت الکلی: ناشی از مصرف بیش از حد و طولانی‌مدت الکل است که به سلول‌های کبدی آسیب می‌رساند.
- هپاتیت خودایمنی: زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های کبد حمله می‌کند.
- هپاتیت ناشی از داروها یا سموم: برخی داروها، مکمل‌ها یا مواد سمی می‌توانند باعث التهاب و آسیب کبدی شوند.
- هپاتیت غیرالکلی (استئاتوهپاتیت غیرالکلی – NASH): نوعی هپاتیت است که در افراد دارای کبد چرب (نشانگان متابولیک، چاقی، دیابت) دیده می‌شود و می‌تواند به التهاب و آسیب کبدی پیشرفت کند.
علائم هپاتیت می‌تواند شامل خستگی، تب، تهوع، استفراغ، درد شکم، ادرار تیره، مدفوع روشن و زردی پوست و چشم‌ها (یرقان) باشد. با این حال، بسیاری از افراد، به ویژه در مراحل اولیه هپاتیت مزمن، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند.
برای آزمایش هپاتیت در منزل کلیک کنید.
سیروز کبدی: مرحله نهایی آسیب کبدی
سیروز کبدی وضعیتی است که در آن بافت سالم کبد به دلیل آسیب طولانی‌مدت و مزمن، با بافت اسکار (بافت فیبروز) جایگزین می‌شود. این بافت اسکار مانع عملکرد صحیح کبد می‌شود. سیروز مرحله نهایی بسیاری از بیماری‌های مزمن کبدی است و معمولاً نتیجه سال‌ها التهاب و آسیب به کبد است.
آزمایش هپاتیت در منزل
دلایل اصلی سیروز کبدی همان دلایل مزمن هپاتیت هستند، به ویژه:
- هپاتیت مزمن B و C: این ویروس‌ها از علل اصلی سیروز در سراسر جهان هستند.
- بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) و استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH): با افزایش چاقی و دیابت، این بیماری‌ها به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از شایع‌ترین علل سیروز هستند.
- بیماری کبد الکلی: مصرف طولانی‌مدت و شدید الکل.
- هپاتیت خودایمنی مزمن.
- بیماری‌های ارثی کبد: مانند هموکروماتوز (تجمع آهن) یا بیماری ویلسون (تجمع مس).
- بیماری‌های مجاری صفراوی: مانند سیروز صفراوی اولیه (PBC) یا کلانژیت اسکلروزان اولیه (PSC) که باعث انسداد و آسیب به مجاری صفراوی می‌شوند.
علائم سیروز کبدی در ابتدا ممکن است خفیف و غیر اختصاصی باشند، اما با پیشرفت بیماری، می‌توانند شامل خستگی شدید، ضعف، کاهش وزن، تهوع، از دست دادن اشتها، خارش پوست، کبودی آسان، تورم پاها (ادم) و شکم (آسیت)، زردی، گیجی (آنسفالوپاتی کبدی) و در موارد پیشرفته خونریزی داخلی باشند.
ارتباط هپاتیت و سیروز کبدی
هپاتیت، به خصوص انواع مزمن آن (B، C، الکلی و NASH)، یک عامل خطر اصلی و پیش‌ساز سیروز کبدی است. به عبارت دیگر، هپاتیت مزمن و التهاب مداوم کبد، در طول سال‌ها به تدریج باعث تخریب سلول‌های کبدی و جایگزینی آن‌ها با بافت اسکار می‌شود که در نهایت به سیروز منجر می‌گردد. سیروز در واقع مرحله‌ای است که آسیب کبدی به حدی رسیده که عملکرد کبد به طور جدی مختل شده است.
پیشگیری و درمان
پیشگیری از هپاتیت و سیروز بسیار حائز اهمیت است:
- واکسیناسیون: واکسن‌هایی برای هپاتیت A و B در دسترس هستند که می‌توانند از ابتلا به این بیماری‌ها جلوگیری کنند.
- رعایت بهداشت: شستن دست‌ها و مصرف آب و غذای سالم برای پیشگیری از هپاتیت A و E.
- پرهیز از مصرف الکل: برای پیشگیری از هپاتیت الکلی و سیروز.
- اجتناب از رفتارهای پرخطر: مانند به اشتراک گذاشتن سوزن‌های تزریق، استفاده از تیغ یا مسواک مشترک، و داشتن رابطه جنسی محافظت نشده برای پیشگیری از هپاتیت B و C.
- حفظ وزن سالم و رژیم غذایی متعادل: برای پیشگیری و مدیریت کبد چرب و NASH.
- مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای: کنترل دیابت، فشار خون و کلسترول بالا.
درمان هپاتیت و سیروز به علت زمینه‌ای و مرحله بیماری بستگی دارد:
- هپاتیت ویروسی: داروهای ضدویروس می‌توانند در بسیاری از موارد عفونت‌های مزمن هپاتیت B و C را کنترل یا درمان کنند.
- هپاتیت الکلی: ترک کامل الکل ضروری است.
- NAFLD/NASH: کاهش وزن، تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی سالم و ورزش از روش‌های اصلی درمان هستند.
- سیروز: درمان سیروز عمدتاً حمایتی است و بر مدیریت علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری تمرکز دارد. در مراحل پیشرفته، تنها راه درمان پیوند کبد است.
