در این مقاله قصد داریم به هپاتیت و زردی بپردازیم با ما همراه باشید.
هپاتیت و زردی دو عارضه مرتبط هستند که هر دو به سلامت کبد مربوط می‌شوند. در حالی که زردی یک علامت قابل مشاهده است، هپاتیت التهاب کبد است که می‌تواند منجر به زردی شود. در این مقاله به بررسی جامع این دو بیماری و ارتباط بین آنها می‌پردازیم.
هپاتیت چیست؟
هپاتیت به معنای التهاب کبد است. کبد یک عضو حیاتی است که وظایف متعددی از جمله سم‌زدایی، تولید پروتئین‌ها و کمک به هضم را بر عهده دارد. زمانی که کبد ملتهب می‌شود، عملکرد آن مختل شده و می‌تواند منجر به عوارض جدی برای سلامتی شود.
انواع هپاتیت:
هپاتیت می‌تواند علل مختلفی داشته باشد:
- هپاتیت ویروسی: شایع‌ترین نوع هپاتیت است که توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شود. انواع اصلی آن شامل هپاتیت A, B, C, D و E هستند.
- هپاتیت A و E: معمولاً از طریق آب و غذای آلوده منتقل شده و به صورت حاد ظاهر می‌شوند.
- هپاتیت B و C: می‌توانند از طریق خون، مایعات بدن و تماس جنسی منتقل شوند و اغلب به صورت مزمن پیشرفت می‌کنند. هپاتیت D تنها در افرادی که به هپاتیت B مبتلا هستند، دیده می‌شود.
- هپاتیت الکلی: ناشی از مصرف بیش از حد الکل است که به کبد آسیب می‌رساند.
- هپاتیت خودایمنی: زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های کبدی حمله می‌کند.
- هپاتیت ناشی از دارو: برخی داروها می‌توانند به کبد آسیب رسانده و منجر به هپاتیت شوند.
- کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) و استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH): این شرایط که با تجمع چربی در کبد مشخص می‌شوند، می‌توانند منجر به التهاب و آسیب کبدی شوند.
علائم هپاتیت:
علائم هپاتیت می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و شامل موارد زیر است:
- خستگی
- درد شکم یا ناراحتی در ناحیه کبد
- تهوع و استفراغ
- از دست دادن اشتها
- ادرار تیره
- مدفوع کم‌رنگ
- درد مفاصل
- زردی (یرقان)
زردی (یرقان) چیست؟
زردی یا یرقان به تغییر رنگ زرد پوست، سفیدی چشم‌ها و غشاهای مخاطی اطلاق می‌شود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که سطح بیلی‌روبین در خون افزایش یابد. بیلی‌روبین یک رنگدانه زرد-نارنجی است که محصول جانبی تجزیه گلبول‌های قرمز خون است. کبد مسئول پردازش و دفع بیلی‌روبین از بدن است.
علل زردی:
زردی می‌تواند ناشی از مشکلات در هر مرحله از پردازش بیلی‌روبین باشد:
- تولید بیش از حد بیلی‌روبین: مانند مواردی که تخریب گلبول‌های قرمز (همولیز) افزایش می‌یابد.
- مشکلات کبدی: زمانی که کبد نمی‌تواند بیلی‌روبین را به درستی جذب، پردازش یا دفع کند. این شامل هپاتیت، سیروز و سرطان کبد می‌شود.
- انسداد مجاری صفراوی: مجاری صفراوی مسئول انتقال بیلی‌روبین از کبد به روده هستند. انسداد این مجاری (مانند سنگ کیسه صفرا یا تومور) می‌تواند باعث برگشت بیلی‌روبین به خون و ایجاد زردی شود.
ارتباط بین هپاتیت و زردی
هپاتیت یکی از شایع‌ترین علل زردی است. زمانی که کبد به دلیل التهاب ناشی از هپاتیت آسیب می‌بیند، توانایی آن برای پردازش و دفع بیلی‌روبین کاهش می‌یابد. در نتیجه، بیلی‌روبین در خون تجمع یافته و منجر به ظهور زردی می‌شود. در واقع، زردی اغلب یکی از نشانه‌های آشکار هپاتیت حاد یا پیشرفت هپاتیت مزمن است.
تشخیص و درمان
تشخیص: تشخیص هپاتیت و زردی شامل بررسی سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشات خون است. آزمایشات خون می‌توانند سطح آنزیم‌های کبدی، بیلی‌روبین و وجود ویروس‌های هپاتیت را مشخص کنند. در برخی موارد، سونوگرافی، CT اسکن، MRI یا نمونه‌برداری از کبد (بیوپسی) نیز ممکن است لازم باشد.
درمان: درمان هپاتیت و زردی به علت اصلی بستگی دارد.
- هپاتیت ویروسی: برخی از انواع هپاتیت ویروسی حاد ممکن است به مراقبت‌های حمایتی نیاز داشته باشند، در حالی که هپاتیت مزمن (مانند هپاتیت B و C) اغلب با داروهای ضدویروسی درمان می‌شود.
- هپاتیت الکلی: مستلزم ترک مصرف الکل است.
- هپاتیت خودایمنی: با داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی درمان می‌شود.
- زردی: درمان زردی معمولاً بر رفع علت زمینه‌ای آن تمرکز دارد. برای مثال، در صورت انسداد مجاری صفراوی، ممکن است نیاز به اقدامات جراحی یا آندوسکوپی برای رفع انسداد باشد.
پیشگیری
پیشگیری از هپاتیت می‌تواند به جلوگیری از زردی نیز کمک کند:
- واکسیناسیون: واکسن‌های موثری برای هپاتیت A و B در دسترس هستند.
- رعایت بهداشت: شستن دست‌ها، به خصوص پس از استفاده از سرویس بهداشتی و قبل از غذا خوردن، برای پیشگیری از هپاتیت A و E ضروری است.
- رعایت نکات ایمنی: استفاده از سرنگ‌های استریل و اجتناب از به اشتراک گذاشتن لوازم شخصی (مانند مسواک و تیغ) برای پیشگیری از هپاتیت B و C مهم است.
- مصرف مسئولانه الکل: برای جلوگیری از هپاتیت الکلی ضروری است.
- رژیم غذایی سالم و ورزش: برای پیشگیری از کبد چرب غیر الکلی.
برای آزمایش هپاتیت در منزل کلیک کنید.
هپاتیت B زردی سیاه
هپاتیت B یک عفونت ویروسی جدی است که کبد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این ویروس (HBV) می‌تواند باعث التهاب کبد شود که هم به صورت حاد (کوتاه مدت و شدید) و هم به صورت مزمن (طولانی مدت و با خطر آسیب جدی به کبد) بروز می‌کند. هپاتیت B مزمن می‌تواند به عوارض خطرناکی مانند سیروز کبدی (زخم شدن کبد)، نارسایی کبدی و سرطان کبد منجر شود.
این ویروس از طریق تماس با خون یا مایعات بدن آلوده (مانند مایع منی، ترشحات واژن و بزاق) منتقل می‌شود. راه‌های شایع انتقال شامل موارد زیر است:
- رابطه جنسی محافظت نشده
- استفاده مشترک از سوزن‌ها و سرنگ‌های آلوده (مثلاً در مصرف مواد مخدر یا خالکوبی و سوراخ کردن بدن با وسایل غیربهداشتی)
- انتقال از مادر به نوزاد در هنگام تولد
- تماس با خون آلوده در محیط‌های درمانی (مثلاً از طریق سرنگ‌های آلوده)
زردی (یرقان) چیست؟
زردی یا یرقان (Jaundice) وضعیتی است که در آن پوست، سفیدی چشم‌ها و غشاهای مخاطی به رنگ زرد در می‌آیند. این اتفاق به دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین در خون رخ می‌دهد. بیلی‌روبین یک ماده زرد-نارنجی است که از تجزیه گلبول‌های قرمز خون تولید می‌شود و به طور طبیعی توسط کبد پردازش و دفع می‌شود. زمانی که کبد آسیب می‌بیند یا مجاری صفراوی مسدود می‌شوند، بیلی‌روبین در بدن تجمع یافته و منجر به زردی می‌شود.
زردی سیاه چیست؟
اصطلاح “زردی سیاه” (Black Jaundice) یک اصطلاح پزشکی رایج نیست و بیشتر در برخی متون قدیمی یا عامیانه استفاده می‌شود. در پزشکی نوین، این اصطلاح معمولاً به یک شکل بسیار شدید و پیشرفته از زردی اشاره دارد که می‌تواند همراه با نارسایی حاد کبدی باشد و وضعیت بیمار بسیار وخیم است. در چنین حالتی، علاوه بر زردی شدید، ممکن است علائم دیگری مانند ادرار بسیار تیره (مانند رنگ چای پررنگ یا قهوه‌ای تیره) و مدفوع بسیار روشن یا خاکستری (به دلیل عدم دفع بیلی‌روبین در صفرا) نیز دیده شود. همچنین، در موارد شدید، ممکن است به دلیل تجمع سموم، تغییرات در وضعیت ذهنی، خونریزی و سایر عوارض جدی نیز رخ دهد.
ارتباط هپاتیت B با زردی سیاه
هپاتیت B می‌تواند یکی از علل منجر به زردی، از جمله زردی شدید یا “زردی سیاه”، باشد.
وقتی ویروس هپاتیت B کبد را به شدت ملتهب و تخریب می‌کند، کبد توانایی خود را برای پردازش و دفع بیلی‌روبین از دست می‌دهد. این اختلال شدید در عملکرد کبد باعث می‌شود که سطح بیلی‌روبین در خون به شدت بالا رفته و منجر به زردی آشکار شود. در موارد بسیار نادر و شدید از هپاتیت B حاد، ممکن است نارسایی ناگهانی و شدید کبد (هپاتیت فولمینانت) رخ دهد که می‌تواند منجر به زردی بسیار شدید و پیشرونده شود که ممکن است در برخی فرهنگ‌ها به “زردی سیاه” تعبیر شود. این وضعیت یک فوریت پزشکی است و نیاز به مراقبت‌های ویژه و اغلب پیوند کبد دارد.
به طور خلاصه، هپاتیت B می‌تواند منجر به زردی شود. اگر این زردی به دلیل آسیب کبدی بسیار شدید باشد و با سایر علائم نارسایی حاد کبد همراه باشد، ممکن است به عنوان “زردی سیاه” شناخته شود که نشان‌دهنده وخامت حال بیمار است.
نکات مهم:
- اکثر افراد مبتلا به هپاتیت B در مراحل اولیه ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند، یا علائم خفیفی مانند خستگی، درد مفاصل، تهوع و استفراغ داشته باشند.
- زردی یک علامت شایع هپاتیت B (و سایر انواع هپاتیت) است، اما شدت آن می‌تواند متفاوت باشد.
- در صورت مشاهده هرگونه زردی، ادرار تیره، مدفوع روشن یا سایر علائم مرتبط با مشکلات کبدی، حتماً به پزشک مراجعه کنید. تشخیص و درمان به موقع برای جلوگیری از عوارض جدی حیاتی است.
