سرطان آکانتوما

در این مقاله قصد داریم به سرطان آکانتوما بپردازیم با ما همراه باشید.

آکانتوما (Acanthoma) در پزشکی به هر نوع رشد یا ضخیم‌شدگی خوش‌خیم (غیرسرطانی) پوست اشاره دارد که ناشی از تکثیر بیش از حد سلول‌های کراتینوسیت (سلول‌های اصلی لایه بیرونی پوست یا اپیدرم) باشد. واژه “آکانتوز” به معنای افزایش ضخامت لایه خاردار (stratum spinosum) اپیدرم است. اگرچه آکانتوماها به خودی خود سرطان نیستند، اما درک ماهیت و انواع آن‌ها برای تمایز از ضایعات پیش‌سرطانی و سرطانی پوست اهمیت دارد.

آکانتوما چیست؟

آکانتوما در واقع یک اصطلاح کلی پاتولوژیک (مربوط به آسیب‌شناسی بافت) است که نمایانگر یک الگوی رشد سلولی است. این ضخیم‌شدگی پوست معمولاً ظاهری برجسته، زبر یا تغییر رنگ یافته دارد. آن‌ها می‌توانند در هر نقطه‌ای از بدن ظاهر شوند.

انواع شایع آکانتوما

آکانتوماها انواع مختلفی دارند که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند:

1. کراتوز سبورئیک (Seborrheic Keratosis – SK):
   • شایع‌ترین نوع آکانتوما.
   • ظاهر: معمولاً به صورت ضایعات بیضی یا گرد، برجسته، قهوه‌ای روشن تا تیره، با ظاهری “چسبیده” یا “چرب” روی پوست دیده می‌شوند. سطح آن‌ها ممکن است زبر و پولکی باشد. اغلب شبیه قطرات موم ذوب‌شده به نظر می‌رسند.
   • محل: در هر نقطه‌ای از بدن، به خصوص صورت، سینه، پشت و شانه‌ها دیده می‌شوند. با افزایش سن، تعداد آن‌ها بیشتر می‌شود.
   • خطر سرطانی شدن: کاملاً خوش‌خیم هستند و به سرطان تبدیل نمی‌شوند. اما گاهی ممکن است با ملانوم (خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست) اشتباه گرفته شوند.
2. آکانتوم سلول سنگفرشی خوش‌خیم (Benign Squamous Acanthoma):
   • این اصطلاح کمتر شایع است و به رشد بیش از حد سلول‌های سنگفرشی (نوعی کراتینوسیت) اشاره دارد که خوش‌خیم هستند. ممکن است به صورت یک ندول (برجستگی) منفرد یا پاپول (برجستگی کوچک) ظاهر شود.
   • خطر سرطانی شدن: خوش‌خیم است، اما همیشه تمایز آن از سرطان سلول سنگفرشی (SCC) یا کراتوز اکتینیک (پیش‌سرطانی) از نظر بالینی مهم است و گاهی نیاز به بیوپسی دارد.
3. تریکوآدنوم (Trichoadenoma):
   • یک آکانتومای خوش‌خیم و نادر که از فولیکول‌های مو منشأ می‌گیرد.
   • ظاهر: معمولاً به صورت یک ندول کوچک، منفرد، سفت و همرنگ پوست ظاهر می‌شود.
   • محل: بیشتر در صورت (به ویژه بینی) دیده می‌شود.
   • خطر سرطانی شدن: خوش‌خیم است.
4. آکانتوم سلول شفاف (Clear Cell Acanthoma):
   • یک ضایعه پوستی خوش‌خیم و نادر که معمولاً در میانسالی و پیری ظاهر می‌شود.
   • ظاهر: به صورت یک پاپول یا ندول منفرد، قرمز، براق و مرطوب که ممکن است کمی پولکی باشد. اغلب در ساق پا دیده می‌شود.
   • خطر سرطانی شدن: خوش‌خیم است، اما ظاهر آن ممکن است شبیه برخی سرطان‌های پوست باشد.

آکانتوما و سرطان: تمایز مهم

همانطور که ذکر شد، آکانتوماها به خودی خود سرطانی نیستند. با این حال، اهمیت تشخیص آن‌ها در نکات زیر نهفته است:

• تشخیص افتراقی: برخی از آکانتوماها، به خصوص کراتوزهای سبورئیک، ممکن است از نظر ظاهری شباهت‌هایی به ملانوم (Melanoma) داشته باشند که یک نوع تهاجمی و خطرناک سرطان پوست است. همچنین، برخی آکانتوماها ممکن است با کارسینوم سلول بازال (Basal Cell Carcinoma – BCC) یا کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous Cell Carcinoma – SCC)، که هر دو از انواع شایع سرطان پوست هستند، اشتباه گرفته شوند.
• کراتوز اکتینیک (Actinic Keratosis – AK): این ضایعات اگرچه خود آکانتوما نیستند، اما می‌توانند در زمینه آکانتوز ایجاد شوند و مهم‌تر از همه، یک ضایعه پیش‌سرطانی هستند. کراتوز اکتینیک به صورت لکه‌های زبر، خشک و قرمز یا قهوه‌ای روی پوست‌هایی که در معرض آفتاب زیاد قرار گرفته‌اند (مانند صورت، دست‌ها، سر طاس) ظاهر می‌شوند و می‌توانند به سرطان سلول سنگفرشی تبدیل شوند.

چه زمانی باید نگران شد؟

اگرچه آکانتوماها خوش‌خیم هستند، اما در صورت مشاهده هرگونه ضایعه پوستی جدید یا تغییر در ضایعات موجود، مراجعه به پزشک ضروری است. به خصوص در موارد زیر باید به متخصص پوست مراجعه شود:

• رشد سریع ضایعه.
• تغییر رنگ، شکل یا اندازه ضایعه.
• خارش، درد، خونریزی یا زخم شدن ضایعه.
• ظاهر نامتقارن، لبه‌های نامنظم، رنگ‌های متفاوت یا قطر بیش از ۶ میلی‌متر (قانون ABCDE برای ملانوم).

پزشک متخصص پوست می‌تواند با معاینه بالینی، درموسکوپی (بررسی ضایعه با ذره‌بین تخصصی) و در صورت لزوم، بیوپسی (نمونه‌برداری کوچک از بافت برای بررسی میکروسکوپی)، ماهیت دقیق ضایعه را تشخیص دهد و از خوش‌خیم بودن آن اطمینان حاصل کند.

درمان

از آنجایی که آکانتوماها خوش‌خیم هستند، معمولاً نیازی به درمان ندارند مگر اینکه از نظر زیبایی مشکل‌ساز باشند یا باعث خارش و تحریک شوند. در صورت نیاز، برداشتن آن‌ها می‌تواند با روش‌هایی مانند کرایوتراپی (منجمد کردن)، برداشتن با تیغ جراحی (shave excision) یا جراحی کامل انجام شود.

در نهایت، آکانتوماها بخش طبیعی از تغییرات پوستی هستند و عموماً بی‌ضررند. اما آگاهی از آن‌ها و تمایزشان از ضایعات خطرناک‌تر، نقش مهمی در تشخیص زودهنگام و پیشگیری از سرطان پوست دارد.