بیماری مردانه واریکوسل

در این مقاله قصد داریم به بیماری مردانه واریکوسل بپردازیم با ما همراه باشید.

واریکوسل (Varicocele) یک بیماری شایع در مردان است که به ورم و گشاد شدن سیاهرگ‌های داخل کیسه بیضه (اسکروتوم) گفته می‌شود. این وضعیت شباهت زیادی به واریس پا دارد، اما به جای پا، در رگ‌های بیضه رخ می‌دهد. واریکوسل اغلب در سمت چپ بیضه دیده می‌شود، اگرچه ممکن است در هر دو طرف نیز اتفاق بیفتد. این بیماری به طور معمول در دوران بلوغ ایجاد شده و می‌تواند یکی از دلایل اصلی ناباروری مردان باشد، اما خوشبختانه یکی از علل قابل درمان ناباروری نیز هست.

بیماری مردانه واریکوسل

واریکوسل چیست و چرا ایجاد می‌شود؟

بیضه‌ها خون اکسیژن‌دار را از طریق شریان‌ها دریافت می‌کنند و خون بدون اکسیژن از طریق شبکه‌ای از سیاهرگ‌ها (به نام شبکه پامپینیفرم) به سمت بالا و خارج از کیسه بیضه تخلیه می‌شود. این سیاهرگ‌ها دارای دریچه‌های کوچکی هستند که به جریان یک‌طرفه خون کمک می‌کنند و مانع از بازگشت خون به سمت بیضه‌ها می‌شوند.

واریکوسل زمانی رخ می‌دهد که این دریچه‌ها به درستی کار نکنند یا فشار در سیاهرگ‌ها افزایش یابد. در نتیجه، خون به جای جریان رو به بالا، به سمت بیضه‌ها بازمی‌گردد و در آنجا جمع می‌شود. این تجمع خون باعث گشاد شدن و پیچ خوردگی سیاهرگ‌ها می‌شود که به صورت واریکوسل ظاهر می‌گردد. دلیل اینکه واریکوسل بیشتر در سمت چپ دیده می‌شود، به دلیل آناتومی خاص و زاویه ورود ورید بیضه‌ای چپ به ورید کلیوی است که فشار بیشتری را به آن وارد می‌کند.

علائم و نشانه‌های واریکوسل

واریکوسل اغلب بدون علامت است و ممکن است فرد تا زمانی که برای مشکلات باروری به پزشک مراجعه نکرده، از وجود آن بی‌خبر باشد. با این حال، در برخی موارد ممکن است علائم زیر مشاهده شود:

• درد یا احساس ناراحتی: این درد می‌تواند از احساس سنگینی یا کشیدگی مبهم تا درد تیز و تیرکشنده متغیر باشد. درد معمولاً در حالت ایستاده یا با فعالیت بدنی شدیدتر می‌شود و با دراز کشیدن به پشت تسکین می‌یابد.
• احساس سنگینی در کیسه بیضه: به دلیل تجمع خون و ورم سیاهرگ‌ها.
• تورم یا برجستگی در کیسه بیضه: ممکن است بیضه در سمت درگیر متورم به نظر برسد. این تورم اغلب به صورت “کیسه کرم” توصیف می‌شود که با لمس قابل تشخیص است.
• کوچک شدن بیضه (آتروفی بیضه): در برخی موارد، واریکوسل می‌تواند باعث کوچک شدن بیضه درگیر شود. این وضعیت به دلیل افزایش دما و کاهش خون‌رسانی مناسب به بافت بیضه رخ می‌دهد.
• مشکلات باروری: این شایع‌ترین و مهم‌ترین پیامد واریکوسل است که در ادامه توضیح داده می‌شود.

واریکوسل و ناباروری

واریکوسل شایع‌ترین علت قابل درمان ناباروری در مردان است. مکانیسم دقیق تأثیر واریکوسل بر باروری کاملاً مشخص نیست، اما فرضیه‌های اصلی عبارتند از:

• افزایش دما: تجمع خون در سیاهرگ‌های گشاد شده باعث افزایش دمای بیضه می‌شود. بیضه‌ها برای تولید اسپرم سالم نیاز به دمای پایین‌تری نسبت به دمای بدن دارند. افزایش دما می‌تواند به اسپرم‌سازی (اسپرماتوژنز) آسیب برساند.
• کاهش اکسیژن‌رسانی (هیپوکسی): تجمع خون و رکود آن می‌تواند منجر به کاهش جریان خون تازه و در نتیجه کمبود اکسیژن در بافت بیضه شود.
• افزایش سموم: برگشت خون وریدی می‌تواند منجر به تجمع مواد سمی در بیضه شود که بر تولید اسپرم تأثیر منفی می‌گذارد.
• استرس اکسیداتیو: واریکوسل ممکن است باعث افزایش استرس اکسیداتیو در بیضه شود که به DNA اسپرم آسیب می‌رساند.

در نتیجه این عوامل، کیفیت اسپرم کاهش می‌یابد. مردان مبتلا به واریکوسل ممکن است دچار کاهش تعداد اسپرم، کاهش حرکت اسپرم (موتلیتی) و افزایش اسپرم‌های با شکل غیرطبیعی (مورفولوژی غیرطبیعی) شوند که همگی می‌توانند توانایی باروری را کاهش دهند.

برای چکاپ مردان کلیک کنید.

تشخیص واریکوسل

تشخیص واریکوسل معمولاً توسط متخصص اورولوژی انجام می‌شود و شامل مراحل زیر است:

• معاینه فیزیکی: پزشک در حالت ایستاده و دراز کشیده کیسه بیضه را معاینه می‌کند. ممکن است از بیمار خواسته شود که برای افزایش فشار داخل شکم، نفس خود را حبس کرده و فشار آورد (مانانور والسالوا)، تا واریکوسل بیشتر نمایان شود.
• سونوگرافی داپلر بیضه: این روش تصویربرداری، جریان خون در سیاهرگ‌ها را نشان می‌دهد و می‌تواند واریکوسل را به وضوح تشخیص دهد، حتی در مواردی که با معاینه فیزیکی قابل لمس نباشد (واریکوسل ساب‌کلینیکال).
• آزمایش تجزیه و تحلیل مایع منی (اسپرموگرام): در مردانی که برای ناباروری مراجعه می‌کنند، این آزمایش برای ارزیابی تعداد، حرکت و شکل اسپرم‌ها انجام می‌شود.

درمان واریکوسل

همه واریکوسل‌ها نیاز به درمان ندارند. درمان معمولاً در موارد زیر توصیه می‌شود:

• وجود درد یا ناراحتی قابل توجه.
• مشکلات باروری (اثبات شده با آزمایش اسپرموگرام غیرطبیعی).
• کوچک شدن بیضه درگیر (آتروفی بیضه).
• واریکوسل در نوجوانان، حتی اگر علائم باروری هنوز مشخص نشده باشد.

روش‌های اصلی درمان واریکوسل عبارتند از:

1. جراحی (Varicocelectomy):
   • میکروسرجری: شایع‌ترین و موثرترین روش است که تحت بزرگنمایی میکروسکوپ جراح سیاهرگ‌های گشاد شده را شناسایی و مسدود می‌کند. نرخ موفقیت بالا و عوارض کمتری دارد.
   • لاپاراسکوپی: با استفاده از چند برش کوچک و دوربین انجام می‌شود.
   • روش‌های سنتی باز: با برش بزرگتر انجام می‌شود.
2. آمبولیزاسیون از طریق پوست (Percutaneous Embolization):
   • در این روش، یک لوله باریک (کاتتر) از طریق رگ‌های کشاله ران یا گردن وارد شده و به سیاهرگ‌های واریکوسل هدایت می‌شود. سپس با استفاده از کویل‌ها یا مواد شیمیایی، جریان خون در این سیاهرگ‌ها مسدود می‌گردد. این روش کمتر تهاجمی است.

پس از درمان واریکوسل، کیفیت اسپرم می‌تواند در بسیاری از مردان بهبود یابد و شانس بارداری طبیعی افزایش یابد، هرچند ممکن است چندین ماه طول بکشد تا نتایج در اسپرموگرام قابل مشاهده باشند.

نتیجه‌گیری

واریکوسل یک وضعیت رایج و در اغلب موارد بی‌خطر است، اما می‌تواند منجر به درد و به ویژه ناباروری در مردان شود. آگاهی از علائم و مراجعه به موقع به پزشک متخصص اورولوژی برای تشخیص و درمان اهمیت زیادی دارد. با توجه به اینکه واریکوسل شایع‌ترین علت ناباروری مردان قابل درمان است، تشخیص و مدیریت صحیح آن می‌تواند به بسیاری از زوج‌ها برای دستیابی به آرزوی فرزندآوری کمک کند.