بارداری و ام اس

در این مقاله قصد داریم به بارداری و ام اس بپردازیم با ما همراه باشید.

بیماری مالتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis – MS) یک بیماری مزمن، پیشرونده و خودایمنی است که بر سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) تأثیر می‌گذارد. در این بیماری، سیستم ایمنی به غلاف میلین (پوشش محافظ اعصاب) حمله کرده و باعث اختلال در ارتباط بین مغز و سایر نقاط بدن می‌شود. از آنجایی که MS اغلب زنان را در سنین باروری تحت تأثیر قرار می‌دهد، موضوع بارداری و ام‌اس یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها برای زنانی است که قصد تشکیل خانواده دارند.

بارداری و ام اس

تأثیر بارداری بر فعالیت ام‌اس

یکی از نکات امیدوارکننده برای زنان مبتلا به ام‌اس، تأثیر مثبت و محافظتی بارداری بر سیر بیماری است:

1. کاهش حملات (عود): مطالعات متعدد نشان داده‌اند که میزان عود بیماری (حملات جدید یا بدتر شدن علائم) به طور چشمگیری در دوران بارداری، به‌ویژه در سه‌ماهه دوم و سوم، کاهش می‌یابد. این کاهش به تغییرات هورمونی گسترده در دوران بارداری نسبت داده می‌شود، از جمله افزایش سطح استروژن و پروژسترون، که دارای خواص ضدالتهابی و سرکوب‌کننده سیستم ایمنی هستند.
2. دوره پس از زایمان (Postpartum): متأسفانه، پس از زایمان، این اثر محافظتی هورمونی از بین می‌رود. میزان عود بیماری معمولاً در سه‌ماهه اول پس از زایمان افزایش می‌یابد و به سطحی بالاتر از زمان قبل از بارداری می‌رسد. این افزایش معمولاً موقتی است و خطر کلی ناتوانی طولانی‌مدت (پیشرفت ناتوانی) را افزایش نمی‌دهد.

تأثیر ام‌اس بر بارداری و جنین

به طور کلی، ام‌اس به خودی خود ریسک بالاتری را برای سقط جنین، زایمان زودرس، وزن پایین نوزاد هنگام تولد، یا ناهنجاری‌های مادرزادی ایجاد نمی‌کند. زنان مبتلا به ام‌اس می‌توانند بارداری‌های موفقی داشته باشند. با این حال، باید به چند نکته توجه کرد:

• تشدید علائم موجود: برخی علائم ام‌اس مانند خستگی، مشکلات مثانه و یبوست ممکن است به دلیل تغییرات طبیعی بارداری (افزایش وزن و فشار بر مثانه) بدتر شوند.
• عوارض زایمان: اگر ناتوانی شدید (EDSS بالا) در بیمار وجود داشته باشد، ممکن است به دلیل ضعف عضلات، زایمان طبیعی دشوارتر شود. با این حال، اکثر زنان مبتلا به ام‌اس می‌توانند زایمان طبیعی موفقی داشته باشند و ام‌اس یک دلیل مطلق برای سزارین نیست.

برنامه‌ریزی قبل از بارداری و مدیریت داروها

مهم‌ترین بخش مدیریت بارداری در ام‌اس، برنامه‌ریزی دقیق و همکاری نزدیک با متخصص مغز و اعصاب و متخصص زنان است:

۱. برنامه‌ریزی و زمان‌بندی

توصیه می‌شود بارداری زمانی آغاز شود که بیماری تحت کنترل باشد و بیمار در یک دوره بدون عود قرار داشته باشد.

۲. مدیریت داروهای تعدیل‌کننده بیماری (DMTs)

تقریباً تمام داروهایی که برای درمان ام‌اس استفاده می‌شوند (مانند اینترفرون بتا، فینگولیمود، و ناتالیزوماب)، باید قبل از اقدام به بارداری قطع شوند. مدت زمان قطع مصرف دارو (دوره پاکسازی) بسته به نوع دارو متفاوت است و از چند هفته تا چند ماه می‌تواند متغیر باشد.

• داروهای امن‌تر: برخی داروهای قدیمی‌تر (مانند تزریقات اینترفرون بتا و استات گلاتیرامر) ممکن است در برخی موارد و با ارزیابی دقیق ریسک/منفعت، در اوایل بارداری مجاز شناخته شوند، اما رویکرد استاندارد، قطع آن‌ها پیش از بارداری است.
• کنترل عود حاد: در صورت بروز عود شدید در دوران بارداری، ممکن است از دوزهای بالای کورتیکواستروئیدها (استروئیدها) استفاده شود، زیرا این داروها معمولاً در دوزهای محدود برای جنین ایمن‌تر از خطر آسیب عصبی ناشی از عود هستند.

زایمان و شیردهی

• زایمان: از آنجایی که داروهای بی‌حسی موضعی و اپیدورال برای بیماران ام‌اس خطری ندارند، مدیریت درد در طول زایمان مشابه سایر زنان انجام می‌شود.
• شیردهی: شیردهی به خودی خود تأثیری بر سیر بیماری ام‌اس ندارد. با این حال، به دلیل خطر بالای عود در دوره پس از زایمان و نیاز به شروع مجدد درمان‌های دارویی، شیردهی اغلب در تضاد با شروع به موقع DMTها قرار می‌گیرد. اگر بیمار و پزشک تصمیم بگیرند درمان را بلافاصله پس از زایمان از سر بگیرند، شیردهی معمولاً توصیه نمی‌شود، مگر اینکه از داروهای سازگار با شیردهی استفاده شود.

بارداری برای زنان مبتلا به ام‌اس، با برنامه‌ریزی مناسب و مراقبت‌های ویژه، امری ایمن و قابل دستیابی است. دوران بارداری اغلب با یک دوره بهبودی همراه است، هرچند ریسک عود در دوره پس از زایمان افزایش می‌یابد. کلید موفقیت، همکاری فعالانه با یک تیم چندرشته‌ای متشکل از متخصص مغز و اعصاب، متخصص زنان و زایمان، و در صورت لزوم، مشاور ژنتیک و متخصص طب مادر و جنین است تا تصمیمات درمانی به درستی زمان‌بندی شوند و سلامت مادر و نوزاد در اولویت قرار گیرد.

برای تست بارداری کلیک کنید.

مدیریت بلندمدت و جنبه‌های روانشناختی بارداری در بیماران ام‌اس

مدیریت بلندمدت و جنبه‌های روانشناختی بارداری در بیماران ام‌اس

همان‌طور که ذکر شد، دوره پس از زایمان، به ویژه در سه ماهه اول، با خطر بالای عود (حمله مجدد ام‌اس) همراه است. برنامه‌ریزی دقیق برای بازگشت به درمان‌های تعدیل‌کننده بیماری (DMTs) حیاتی است:

1. زمان‌بندی مجدد درمان: تصمیم برای شروع مجدد درمان باید قبل از زایمان گرفته شود. پزشک و بیمار باید در مورد بهترین زمان برای آغاز مجدد DMTها به توافق برسند تا هم خطر عود کاهش یابد و هم ملاحظات شیردهی (در صورت انتخاب مادر) در نظر گرفته شود.
2. انتخاب دارو در دوران شیردهی: برخی داروهای قدیمی‌تر و با خطر کمتر (مانند استات گلاتیرامر یا برخی انواع اینترفرون بتا) ممکن است با ارزیابی دقیق، در دوران شیردهی ایمن‌تر تلقی شوند. با این حال، بسیاری از داروهای جدیدتر به دلیل عدم وجود اطلاعات کافی در مورد نفوذ به شیر مادر و تأثیر بر نوزاد، با شیردهی سازگار نیستند. مادرانی که قصد شیردهی دارند، ممکن است مجبور شوند شروع درمان را به تعویق بیندازند یا دارویی با اثربخشی کمتر اما پروفایل ایمنی بهتر انتخاب کنند.
3. مدیریت خستگی و کم‌خوابی: خستگی یکی از شایع‌ترین علائم ام‌اس است که در ترکیب با کم‌خوابی‌های ناشی از نگهداری نوزاد، می‌تواند بسیار ناتوان‌کننده باشد. استفاده از استراتژی‌های مدیریت انرژی، اولویت‌بندی استراحت، و کمک گرفتن از شریک زندگی یا خانواده در این دوره ضروری است.

چالش‌های روانی و حمایت اجتماعی

تشخیص ام‌اس و سپس برنامه‌ریزی برای بارداری و مادری می‌تواند چالش‌های روانی قابل توجهی را به همراه داشته باشد:

• اضطراب از عود: نگرانی مداوم در مورد وقوع عود در دوره پس از زایمان و تأثیر آن بر توانایی مراقبت از نوزاد.
• افسردگی پس از زایمان: زنان مبتلا به ام‌اس ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی، خستگی شدید و فشارهای بیماری، بیشتر در معرض خطر افسردگی پس از زایمان باشند.
• برنامه‌ریزی برای آینده: نگرانی در مورد پیشرفت بیماری و تأثیر آن بر توانایی‌های آینده به عنوان یک مادر.

حمایت روانشناختی و اجتماعی در این مرحله بسیار مهم است. مشاوره‌های فردی، گروه‌های حمایتی ام‌اس، و آموزش شریک زندگی در مورد علائم و نیازهای مادر می‌تواند به طور قابل توجهی سلامت روان مادر را بهبود بخشد. همچنین، مهم است که مادران بدانند ام‌اس یک عامل خطر عمده برای انتقال به فرزند نیست؛ در اکثر موارد، شانس ابتلای کودک بسیار پایین است.

جمع‌بندی نهایی

بارداری در ام‌اس یک مسیر مدیریتی موفقیت‌آمیز است که نیازمند نظارت دقیق، همکاری تیمی، و تصمیم‌گیری‌های سخت در مورد داروهاست. با در نظر گرفتن اثر محافظتی بارداری و مدیریت فعال دوره پس از زایمان، زنان مبتلا به ام‌اس می‌توانند با اطمینان خاطر بارداری‌های سالم را تجربه کرده و بر چالش‌های پیش روی خود غلبه کنند. آگاهی از ریسک‌های عود پس از زایمان و برنامه‌ریزی برای آن، کلید حفظ سلامتی و لذت بردن از دوران مادری است.